پس از بحران دیپلماتیك و رسانه ای پناهندگی معترض نابینای چینی به سفارت آمریكا در پكن، دور تازه مجادلات حقوق بشری چین و آمریكا كلید خورده و در روزهای اخیر به اوج خود رسیده است. اما در دیگر سوی داستان تنش های پایان ناپذیر پكن با غرب، سفرهای اروپایی 'دالایی لاما' رهبر سیاسی – مذهبی منطقه استقلال طلب تبت باز هم به صورت عاملی تنش زا زمینه های اصطكاك متقابل در روابط چین و برخی كشورهای اروپایی فراهم ساخته است.

در ادامه دیدار های اروپایی دالایی لاما، ملاقات وی با 'وارنر فایمن' صدراعظم اتریش، موجب شد تا وزارت امور خارجه چین روز یكشنبه هفتم خرداد ماه اقدام رییس دولت اتریش را خلاف قواعد دیپلماتیك و عاملی مهم در جریحه دار شدن احساسات ملی صدها میلیون چینی قلمداد كند.

** چین و اعتراض شدید به ملاقات دالایی لاما با رهبران اروپایی

..........................................................................

در بیانیه وزارت خارجه چین آماده است كه طرف چینی نارضایتی گسترده خود را از رفتارهای خلاف عرف سیاستمداران اروپایی ابراز داشته و خواهان توضیح مسوولان دیپلماسی اتریش در این زمینه خواهد بود.

در این بیانیه ضمن تاكید بر حساسیت های چین بر سر موضوع جدایی تبت از سرزمین مادری آمده است كه دالایی لاما سیاستمداری در تبعید است كه زیر سایه مذهب به دنبال گسترش فعالیت‌های ضدچینی و جدایی طلبانه است.

در مقابل اعتراضات مقامات چینی، صدراعظم اتریش اعلام كرده است كه با وجود هشدارهای پیشین پكن از وخامت روابط كشورش با چین هراسی ندارد. همچنین دعوت از دالایی لاما و ملاقات با وی تنها در حیطه صلاحیت و تصمیم گیری رییس دولت اتریش به عنوان كشوری است كه همیشه نشان داده حامی حقوق بشر است و در این شرایط نیز احساس مسوولیت می‌كند.

دالایی لاما سفر 10 روزه خود به اتریش را از شهر 'كلاگنفورت' آغاز كرده و در پس از گذر از شهرهای مختلف برای دیدار با مقامات رسمی اتریش وارد وین پایتخت این كشور شده بود .

رهبر تبعیدی تبت در گفتگو با مقامات اتریشی ضمن اشاره به تغییرات گسترده‌ای كه در كشورهای عربی به وقوع پیوسته، خواستار تحولی جدی در اوضاع تبت شده و بر لزوم ادامه فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی ساكنان این منطقه استقلال طلب تاكید كرده بود.

سفر دالایی لاما به اتریش در حالی صورت گرفت كه وزارت خارجه چین با صدور بیانیه‌ های مكرر، دیدار این رهبر تبعیدی با مقامات اتریشی را زیر عنوان 'دخالت گسترده در مسائل داخلی چین' محكوم كرده بود. گفتنی است كه پیش از این و در سال 1386 نیز دالایی لاما در وین با صدراعظم وقت اتریش دیدار كرده و در پی این ملاقات روابط دو كشور برای مدتی نزدیك به یك سال به حالت تعلیق در آمده بود.

پیش از سفر دالایی لاما به اتریش، روابط پكن و لندن نیز دستخوش تاثیرات نامطلوب ملاقات رهبر ناراضیان تبتی با مسوولان رسمی انگلیسی شده بود. در این پیوند پس از ملاقات دالایی لاما با 'دیوید كامرون' نخست وزیر انگلیس، در اواخر اردیبهشت ماه، 'سباستین وود' سفیر این كشور در پكن احضار شده و مراتب اعتراض شدید رهبران پكن به اقدام اخیر لندن به اطلاع وود رسید.

چینی ها در تعاملات اخیر خود با لندن تنها به احضار سفیر انگلیس بسنده نكرده و سفر رییس پارلمان ملی چین به انگلیس كه قرار بود در اوایل ماه جاری انجام شود لغو شد. همچنین رسانه های چینی پس از دیدار دالایی لاما با كامرون و معاون وی 'نیك كلگ' ادعا كردند كه دالایی لاما از مقامات انگلیسی رقمی نزدیك به 1/1 میلیون پوند كمك مالی دریافت كرده است.

اما آنچه شعاع تاثیرات نامطلوب سفر دالایی لاما به كشورهای اروپایی را قوت بخشید، ادعاهایی بود كه این رهبر سیاسی و مذهبی در خصوص اقدامات مقامات امنیتی چینی عنوان كرده بود.

دالایی لاما در طول مدت حضور خود در انگلیس در مصاحبه با روزنامه 'ساندی تلگراف' ادعا كرده بود كه مقامات امنیتی چین با تدابیر پیچیده ای به دنبال ترور و از بین بردن وی بوده اند. این اظهارات ضمن برانگیختن خشم مقامات چینی موجب شد تا وزارت امور خارجه چین ادعاهای اخیر دالایی لاما را اظهاراتی عاری از حقیقت و بی ارزش قلمداد كند كه تنها با هدف جلب توجه جهانی و برانگیختن اذهان عمومی علیه رهبران پكن عنوان شده است.

** دالایی لاما كیست و نقطه آغاز بحران تبت در كجاست؟

...................................................................

محدوده جغرافیایی فرهنگی و تاریخی تبت كه به عنوان سرزمین مقدس بوداییان جهان شناخته می شود به صورت تقریبی بر تقسیم بندی سیاسی ایالت تبت جمهوری خلق چین منطبق است. ایالت تبت دارای مرزهای طولانی با كشور هند بوده و شهر'لهاسا' به عنوان پایتخت سنتی تبت هم اكنون به عنوان مركز ایالت تبت چین شناخته می شود.

تبت به عنوان یكی از مناطق مورد حمایت چین از قرن هفدهم میلادی زیر نفوذ سیاسی و مذهبی رهبران بودایی قرار داشته كه عنوان دالایی لاما به این رهبران سیاسی- مذهبی اطلاق شده است.

با سقوط حكومت امپراتوری چین در اوایل سده گذشته میلادی و بروز هرج و مرج سیاسی در این كشور، دولت محلی تبت به استقلال نسبی دست یافت كه تا سال 1330 شمسی این استقلال سیاسی ادامه داشت. با تحكیم پایه های حكومت كمونیستی در پكن، تبت بار دیگر زیر سیطره حكومت مركزی چین قرار گرفت و پس از اعزام نظامیان چینی به تبت، استقلال سیاسی این منطقه به اختیارات محدود ایالتی تنزل یافت.

پنج سال پس از سیطره حاكمیتی چین بر تبت، این منطقه دستخوش ناآرامی های گسترده و شورش استقلال خواهانه تبتی ها شد كه پس از كشته شدن شمار زیادی از تبتی ها و همچنین نیروهای دولتی سرانجام آرامش در سال 1338 بر تبت مستولی گشت.

پس از تجدید حاكمیت دولت مركزی بر ایالت تبت، رهبران بودایی این ایالت به همراه شمار زیادی از هوادارانشان به هند تبعید شدند و حكومت خودخوانده تبت با تشكیلاتی چون پارلمان ملی را در منطقه مرزی 'دارماسالا' هند به راه انداختند.

'تزین گیاتسو' نام واقعی دالایی لاما كنونی است كه چهاردهمین رهبر مذهبی- سیاسی بودایی های تبت به شمار می رود و از سن 15 سالگی یعنی سال 1329 عهده دار این عنوان بوده است.

دالایی لاما به اختصار هدف خود از فعالیت های توامان سیاسی و مذهبی را تحقق صلح و محدود سازی شر در سراسر جهان معرفی كرده است. همچنین حمایت از حقوق انسانی و اولیه ساكنان تبت، مهمترین توجیه وی در زمینه كشاكش با رهبران پكن و جلب حمایت های بین المللی در مجادلات سال های اخیر تبتی ها با دولت مركزی بوده است.

** دالایی لاما و مواضع سیاسی، اجتماعی و مذهبی وی

...............................................................

بر اساس نتایج نظرسنجی سال گذشته موسسه تحقیقاتی 'او. گ. ام.' اتریش كه معتبرترین موسسه نظرخواهی در این كشور به شمار می رود، اعتماد اكثریت اتریشی ها به دالایی لاما بیشتر از 'پاپ بندیكت شانزدهم' رهبر كاتولیك های جهان بوده است. علاوه بر این به صورت عمومی در جهان رهبر بوداییان تبت یكی از بزرگترین رهبران مذهبی جهان شناخته می شود.

همانگونه كه پیش از این اشاره شد دالایی لاما به موازات شهرت مذهبی جهانی اش، به واسطه شرایط مورد اختلاف ساكنان تبت با حكومت مركزی بر سر استقلال این ایالت، ناگزیر از پی گیری اهداف و كنشگری های سیاسی بوده و از جمله شخصیت های بین المللی شناخته می شود كه اندیشه تشكیل یك ساختار سیاسی دینی –حكومت مذهبی- را در سرزمین مقدس بوداییان در سر می پروراند.

بر خلاف تاكید مداوم رهبر بوداییان بر صلح و آشتی بین انسان ها و پرهیز از هرگونه خشونت در پی گیری آرمان های اجتماعی و اهداف سیاسی، اظهارنظرات و مواضع این مقام مذهبی بودایی پیرامون برخی مسائل در سال های اخیر جنجال برانگیز بوده است.

رهبران چینی با اشاره به شمار فراوان كشته شدگان و صدمه دیدگان ناآرامی های تبت كه آخرین آن ها به سال 1386 باز می گردد مدعی هستند كه دالایی لاما خود به عنوان برانگیزاننده اصلی نارضایتی ها و خشونت ها عمل كرده و ادعاهای وی با نوع كنشگری وی در دامن زدن به ناآرامی های تبت و تشدید خشونت تناقض دارد.

این در حالی است كه دالایی لاما ریشه ناآرامی های تبت را در نوع رفتار حكومت مركزی معرفی كرده و مدعی است كه برخلاف برخی از فعالان تبتی تندرو به دنبال شورش و طغیان گری در چین نیست.

رهبر سیاسی- مذهبی بوداییان در سال های اخیر تاكید داشته كه جمهوری خلق چین باید خودمختاری این سرزمین را به رسمیت بشناسد. وی در پاسخ به انتقادات رهبران پكن اظهار داشته كه وی و هواخواهانش در پی جدایی از چین نبوده و خواهان مدرنیزاسیون سیاسی، اجتماعی و همچنین اقتصادی در منطقه تبت هستند.

از جمله اقدامات حساسیت برانگیز دالایی لاما برای حكومت مركزی پكن، ارتباطات بین المللی گسترده این چهره مذهبی- سیاسی و سفرهای متعدد وی به مناطق مختلف جهان برای جلب حمایت های بین المللی بوده است.

دالایی لاما هر از چند گاهی سفرهایی به خارج از هند تدارك دیده و این كشور را به مقصد دیدار با مقامات سیاسی، رهبران مذهبی و فعالان اجتماعی بین المللی ترك می كند. این سفرها به خصوص به مقصد كشورهای غربی در بیشتر مواقع چالش زا بوده و ملاقات دالایی لاما با رهبران سیاسی و مسوولان حاضر كشورهای غربی همواره مورد اعتراض پكن و نمودی از دخالت كشورهای غربی در امور داخلی چین بوده است.

دالایی لاما به موازات پیشبرد آرمانی با عنوان آشتی بین انواع بشر، تمركز ویژه ای بر گفتگو بین ادیان و رهبران مذهبی داشته است. در پوشش این هدف ایدئولوژیك و همزمان با گفتگو با رهبران و چهره های مذهبی مسلمان در طول نزدیك به دو دهه اخیر دالایی لاما چهار بار به سرزمین های اشغالی سفر كرده كه در این میان گفتگوهایی با رهبران سیاسی رژیم صهیونیستی داشته است.

در سال های اخیر اظهار نظرهای سیاسی دالایی لاما در خصوص چهره هایی مانند 'جرج بوش' رییس جمهور سابق آمریكا و صلح طلب خواندن وی و همچنین دریافت نشان افتخاری كنگره آمریكا در سال 1386 از جمله مهمترین دستاویزهایی بوده كه انتقادات رهبران پكن را متوجه این رهبر بودایی كرده است.

در رسانه های چینی بارها خبرهایی مبنی بر پرداخت مبالغ هنگفتی پول از سوی كشورهای غربی به دالایی لاما مطرح شده است كه برخی از این اخبار در بردارنده تایید رهبر بوداییان در این خصوص بوده است.

به عنوان مثال به ادعای رسانه های چینی در مهرماه 1377 ، دولت خودخوانده دالایی لاما اذعان داشته كه 7/1 میلیون دلار در سال 1340 از دولت ایالات متحده و از طریق سازمان اطلاعات مركزی این كشور –سیا- دریافت كرده و همچنین یك جنبش مقاومت بودایی در منطقه 'كلرادو' آمریكا آموزش یافته اند.

علاوه بر این با وجود ادعای دالایی لاما مبنی بر اهمیت و اولویت سرنوشت نزدیك به شش میلیون بودایی ساكن تبت، روابط نزدیك رهبر بوداییان با مقامات هندی و اطلاق عنوان 'فرزند هند' به دالایی لاما زمینه های اعتراض و انتقاد چینی ها را فراهم ساخته است.

در شرایطی كه تلاش های غیر خشونت آمیز و مسالمت طلبانه دالایی لاما موجب شد تا جایزه صلح نوبل در سال 1368 به وی تعلق یابد، اما نوع روابط دالایی لاما با رهبران كشورهای غربی و اوج گیری هر از چند گاه ناآرامی های خشونت بار در تبت كه به ادعای چینی ها با تحریك رهبر بوداییان صورت می گیرد، چهره دالایی لاما را در هاله ای از ابهام در خصوص نیات و تصمیمات وی پوشانده است.

همانگونه كه گفتارها و كنشگری های دالایی لاما در سال های اخیر از سوی برخی ناظران دارای تناقضات و ناهمخوانی هایی برآورد شده، نقطه نظرات اجتماعی وی نیز به شكل جالبی زمینه ارایه تحلیل های متفاوتی را از این شخصیت مطرح بین المللی فراهم كرده است.

نقطه نظرات دور از انتظار دالایی لاما پیرامون موضوعاتی چون همجنسگرایی، سقط جنین و ...، ابراز تعلق خاطر ویژه به مكاتب سیاسی- اقتصادی چون ماركسیسم و انتقاد از نظام سرمایه داری با وجود روابط ویژه با كشورهای غربی سردمدار سرمایه داری و... از جمله مهمترین مولفه های تحلیل های برخی منتقدان رهبر بوداییان تبت بوده است.

پس از مطرح شدن برخی راه حل های سیاسی نظیر 'طرح استراسبورگ' در اواخر بهار 1367 برای حل و فصل مناقشات تبت در زمینه به رسمیت شناخته شدن خودگردانی ایالت تبت به عنوان منطقه صلح و دموكراسی و عاری از تسلیحاتی نظیر جنگ افزارهای هسته ای برای تامین صلح و حقوق بشر، مخالفت مداوم پارلمان حكومت خودخوانده تبت با این طرح، به گمان برخی تحلیل گران به منزله عاملی تردیدزا در حسن نیت هواخواهان رهبر مذهبی بوداییان به شمار می رود.

** حمایت از دالایی لاما به عنوان ابزاری برای اعمال فشار غربی ها بر چین

..........................................................................................

آنچه مشخص است این كه آمریكایی ها از ابزارحقوق بشر به عنوان یكی از مهمترین برگ های برنده خود در تعاملات با چین در سال های اخیر بهره برده و به صورت گاه و بی گاه رفتارهای حكومت مركزی چین را با عناوین برخورد با مخالفان سیاسی، محدود سازی آزادی فرقه های مذهبی و اجتماعی و نقض حقوق اولیه سیاسی و اجتماعی شهروندان این كشور را به باد انتقاد گرفته اند.

هر چند كشورهای اروپایی در مقایسه با واشنگتن به نسبت كمتری مقوله برخورد حقوق بشری با چین و انتقاد از سیاست های پكن را به شكل ابزاری مورد استفاده قرار داده و حسن نیت بیشتری در این زمینه به خرج داده اند، اما در مجموع در تعاملات كشورهای اروپایی با چین نیز بهره جویی از دیدار با شخصیت های متنفذ و منتقدی چون دالایی لاما خالی از اغراض و نیات سیاسی و ابزارگونه نبوده است.

نمود عینی رفتارهای این چنینی در سال های اخیر را می توان در طرح پیشنهاداتی از قبیل تحریم المپیك پكن در سال 1387 مشاهده كرد. در شرایطی كه دالایی لاما حتی پس از ناآرامی های پایان سال 1386 كه منجر به كشته و زخمی شدن ده ها نفر در تبت شد، بر لزوم برگزاری المپیك مذكور در چین تاكید كرده و خواستار لغو تحریم مسابقات ورزشی المپیك توسط ناراضیان تندروی تبتی شده بود، برخی كشورهای غربی به منظور اعمال فشار بر رهبران پكن تهدیداتی را در خصوص تحریم المپیك پكن در فاصله پنج ماه مانده به افتتاحیه المپیك مطرح ساختند.

هر چند بسیاری از نخبگان سیاسی چینی معتقدند كه وجود دالایی لاما در سمت رهبر سیاسی و مذهبی بوداییان تبت تا حدی مانع از بروز تندروی ها و خشونت های بیشتر در ایالت مرزی این كشور با هند شده، اما اقدامات حساسیت برانگیز وی به طور مداوم به شكل مولفه ای تنش آفرین در تعاملات خارجی چین مطرح بوده است.

به هر ترتیب سفرهای خارجی دالایی لاما چه در جهت نیات حقیقی مبتنی بر تامین صلح و آشتی در منطقه مناقشه خیز تبت صورت گرفته باشد یا نه، با توجه به فرصت طلبی مقامات غربی جلب كمك از كشورهای خارجی با برانگیختن حساسیت های چین، به شكل برگ برنده و عامل فشاری در دست كشورهای غربی عمل می كند و تعاملات خارجی چین با این كشورها را به شكل نامطلوبی متاثر می سازد.

تحقیق**م.م.ك**1358